İç İskonto, Dış İskonto ve Reeskont Hesaplama

İskonto, indirim anlamında kullanılır. Ancak bu sayfada kastedilen iskonto, bir senedin (bono / emre muharrer senet) vadesine kadar (ödeme tarihi) olan süreye karşılık gelen faiz tutarının değerinden düşülmesi anlamında kullanılır. Hesaplanan iskonto tutarı, senedin üzerinde yazılı olan (nominal) değerden çıkarılarak senedin peşin değeri (bu günkü değer, gerçek değer) hesaplanır. Hesaplanan bu değer, senedin vadesinden önce ödenmesi, bankaya kırdırılması veya yıl sonunda muhasebe kayıtlarında senedin yıl sonundaki (31 Aralık) gerçek değerinde görünmesi için yapılan reeskont işlemi / kaydı sırasında kullanılır.

Ticari işlemlerde kredili işlemler (açık hesap, daha sonra ödenecek borç) şeklinde işlemler çokca kullanılır. Bu borcun belgelendirilmesi için en çok kullanılan araç ise halk arasında senet diye bilinen bono veya emre muharrer senetdir. Senet üzerinde belirli bir tutar paranın belirli bir tarihte ödenmesi için kayıtsız şartsız bir vaad yazılıdır.

Yine ticari işlemlerde senedin bedeli belirli bir süre sonra ödeneceği için senedin düzenlendiği tarihten ödeme gününe (vade) kadar geçen süre için bir faiz hesaplanması sözkonusudur. Senedin tarafları kendi aralarında faiz hesaplamayabilirler ancak resmi işlemlerde taraflar hesaba katmasa dahi bir faiz hesaplanır ve uygulanır. Örneğin senedi vadesinden önce bankaya kırdırmak istediğinizde banka vadeye kadar olan iskonto tutarını bu sayfadaki gibi hesaplayıp, bir miktar da komisyon düşerek kalan tutarı size verir.

Reeskont (rediscount), bir senedin belirli bir gündeki değerinin hesaplanması (gerçek değerine indirgenmesi) anlamında kullanılır. Muhasebe işlemlerinde özellikle yıl sonlarında ve bazı özel durumlarda eldeki varlıkların nominal (üzerinde yazılı) değerleri ile değil, gerçek değerleri ile kayda geçirilmesi esastır. Bundan dolayı yıl sonlarında Merkez Bankasınca belirlenen reeskont faiz oranı kullanılarak eldeki senetler için iskonto hesaplanır ve senetler için hesaplanan bu iskonto tutarı da reeskont adı ile kayıtlara geçirilir. Dolayısıyla kayıtlar incelendiğinde senedin gerçek değeri yanında reeskont tutarı da bulunur ve senedin peşin değeri görülebilir.

Ayrıca yine muhasebede reeskont tutarı faiz gideri olarak kaydedilir. Yani henüz elde etmediğimiz / hak etmediğimiz senet üzerindeki faiz kârımızdan düşülür. Dolayısıyla elde etmediğimiz bir gelir için vergi ödemeyiz. Bu nedenle reeskont işlemi muhasebe açısından önemli bir işlemdir.

Merkez Bankası yılda bir ya da iki kez şuradaki sayfada reeskont ve avans işlemlerinde uygulanacak faiz oranlarını ilan eder.

Reeskont işlemleri için normalde dış iskonto yönteminin ve reeskont faiz oranının kullanılması gerekir. Ancak uzun vadeli senetlerde reeskont tutarı senet tutarını geçebileceği için uygulamada iç iskonto yöntemi ve avans işlemlerinde kullanılacak faiz oranı kullanılarak işlem yapılır.

İç iskonto ve dış iskonto, senet iskonto hesabında kullanılan iki ayrı hesaplama yöntemidir. Dış iskontoda hesaplama senedin nominal (üzerinde yazılı) değeri üzerinden, iç iskonto da ise peşin değeri üzerinden yapılır.

İ_d, dış iskonto tutarı,
B, senedin nominal (üzerinde yazılı) değeri,
n, senedin vadesine kalan gün sayısı,
t, iskonto faiz oranı olmak üzere;

formülüyle hesaplanır.

Eğer süre ay olarak verilmişse formül;

şeklindedir. Formüldeki n ay sayısı olur.

Eğer süre yıl olarak verilmişse formül;

şeklindedir. Buradaki n yıl sayısı olur.

İ_i, iç iskonto tutarı,
B, senedin nominal (üzerinde yazılı) değeri,
n, senedin vadesine kalan gün sayısı,
t, iskonto faiz oranı olmak üzere;

formülüyle hesaplanır.

Eğer süre ay olarak verilmişse formül;

şeklindedir. Formüldeki n ay sayısı olur.

Eğer süre yıl olarak verilmişse formül;

şeklindedir. Buradaki n yıl sayısı olur.